روش سخنرانی دینی استاد پناهیان
1 ـ با این همه جاذبه های تبلیغی { مثل فیلم، رادیو، تلویزیون، اینترنت، بازی های رایانه ای و. } هنوز سخنرانی مؤثر ترین روش تبلیغی است. با آموزش فنّ سخنوری اگر استعداد ذاتی برای سخنرانی هم نداشته باشیم و در حدّ اعلی نباشیم، باز می توانیم یک سخنرانی مطلوب و قابل قبول ارائه دهیم.
2 ـ مقایسه سخنرانی با فیلم :
الف : شرکت در مجلس سخنرانی تعظیم شعائر دینی است ولی شرکت در سینما تعظیم شعائر دینی نیست.
ب : در سخنرانی چون مانند فیلم فهم مطلب، سهل الوصول نیست و مخاطب تصویر را نمی بیند، مخاطب بایستی مدام سخنان سخنران را تصویر سازی کند و این خلّاقیت و تفکّر مخاطب را بالا می برد.
3 ـ انواع اهداف سخنرانی دینی :
الف : در حوزه آگاهی و اندیشه ( اندیشه = رفت و آمد بین آگاهی ها )
* آگاهی دادن و نفی اندیشه غلط و اثبات اندیشه صحیح مثل لا اِلهَ اِلّا الله ( با توجه به حدیث اِجتِنابُ السّیّئاتِ اَولی مِن اِکتِسابِ الحَسَناتِ نفی اندیشه غلط در اولویت هست )
* رشد تفکر اجتهادی و نقّادی گزاره های دینی
( مشکل اصلی مردم ما ندانستن نیست بلکه عدم تفکر و تعقّل است و قرآن زیاد به تفکر و تعقّل دعوت می کند)
( اگر ده روز درباره یک موضوع صحبت کنیم بهتر است از اینکه هر شب یا هر دو سه روز بحث را عوض کنیم؛ چون تمرکز و تعمق مردم روی یک موضوع سبب تفکّر بیشتر می شود. )
( سخنرانی با سبک داستان پردازی که مرحوم کافی انجام می داد اکنون استقبالش کمتر شده است چون مردم عمیق تر فکر می کنند )
* تقویت حافظه و ماندگاری مطالب در ذهن مخاطب با سخنرانی خوب
* اصلاح ذهنیّت غلط از مفاهیم دینی مثلاً مخاطب نماز جمعه را ویژه سنین بالاتر از جهل سال می داند و. { برخی کارگردان ها طوری ذهنیت به مخاطب خود می دهند که هر که عروسی می کند با ماشین خودش در بهترین منازل شیک که ساکن می شود و مستاجری نمی کشند و . }
ب : در حوزه احساس و رفتار
* دو نوع علایق داریم : علایق بازدارنده مثل خوف و تبرّی و علایق وادارنده مثل شوق و تولّی ( سخنرانی بایستی جامع بین این دو علایق باشد هم خوف و هم شوق در آن باشد مثل این آیه لَئِن شَکَرتُم لَاَزیدَنَّکُم وَ لَئِن کَفَرتُم اِنَّ عَذابِی لَشَدیدٌ )
تمرین : چند مورد آیات و روایاتی را که هم علایق باز دارند و همعلایق واد ارنده را فعال کرده باشند را پیدا کنید.
* برانگیختن گرایش معنوی محبت به اولیای خداوند مهمترین وظیفه سخنران در حوزه احساس و رفتار است. قُل لا اَسئَلُکُم عَلَیهِ اَجراً اِلّا المَوَدَّةَ فِی القُربَی
پ : در حوزه عمل و رفتار
* برنامه عملی برای ترک عادات بد و کسب عادات خوب ( مثلاً روزه برنامه ای است در جهت ترک مثل ترک خوردن و ترک آشامیدن و ترک جماع و. و نماز برنامه ای است در جهت انجام عمل )
( با توجه به حدیث اِجتِنابُ السّیّئاتِ اَولی مِن اِکتِسابِ الحَسَناتِ ترک عادات بد در اولویّت هست )
* برنامه عملی در سه حوزه زندگی شخصی ( مثل آداب خوردن و خوابیدن و. ) و رابطه با خداوند و رابطه با مردم
( برنامه عملی در حوزه رابطه با مردم مهم تر از برنامه عملی در حوزه رابطه با خداوند است چون رابطه بین مردم، حقّ الناس است و جبران آن بسیار مشکل تر از حقّ الله است و عدم رعایت حقوق مردم و ظلم با آنها از طرف مؤمنین و کسانی که ظاهر دینی دارند مردم را نسبت به تعالیم دینی بدبین کرده و زبان شماتت کننده گان را باز می کند )
4 ـ اگر یک دهه یا یک ماه درباره موضوعی سخنرانی کردید دیگر سراغ آن موضوع نروید چون موضوع دست خورده می شود.
5 ـ برای آهنگین شدن کلام و لطیف شدن سخن و غنای ادبی بیانتان؛ دیوان حافظ، اشعار مولانا، فرهنگ لغت مطالعه کنید { و کتب داستانی با عبارات عامیانه بخوانید. }
6 ـ شاخص های یک سخنرانی خوب از حیث مخاطب:
الف ـ در اندیشه مخاطب
( داخل جلسه ) : جلب توجه، اظهار تأیید، پیگیری بحث تا آخر سخنرانی، تمرکز و توجّه عمیق.
( بیرون جلسه ) : ماندگاری مطالب جلسه در حافظه، قابلیّت ارائه مطالب سخنرانی به دیگران، انگیزه مطالعه و پیگیری بحث مطرح شده.
ب ـ در احساس مخاطب
( داخل جلسه ) ی حسّ زیبایی گرایی، ی حسّ نوگرایی(دنبال مطلب جدید بودن) ، ایجاد علاقه به کتاب خاصّی یا علاقه به ّت و مجموعه دین.
(مردم از سخنرانی که احساس کنند مطالب تکراری دارد خوششان نمی آید و اگر مطلب جدید باشد مردم توجّهی به تعابیر ادیبانه و زیبا نمی کنند ولی اگر تکراری بود حتماً بایستی زیبا و ادیبانه مطرح شود مثلاً بسم الله الرّحمن الرّحیم را با شعر ای نام تو بهترین سر آغاز بی نام تو. بگوییم )
( بیرون جلسه ) باقی ماندن خاطه خوش از جلسه، تبلیغ جلسه، منتظر جلسه بعد بودن.
ج ـ در رفتار مخاطب
( داخل جلسه ) تغییر رفتار از بی اعتنایی یا مخالفت به موافقت و اشتیاق، اظهار شادی یا نارحتی با خنده یا گریه، نشان دادن تعجب یا تأیید مطلب با حرکات چهره.
( بیرون جلسه ) تغییر رفتار غلط و انجام رفتار توصیه شده در جلسه.
7 ـ سخنرانی = محتوا + صورت
در محتوا، موادّ تشکیل دهنده سخنرانی و طرز تهیه و ویژگی های هر یک و مَلات سخن ( اَسالیب سخن ) بررسی می شود.
در صورت از چگونگی چینش مواد سخن و ربط دادن قسمت های مختلف سخن و تقدیم و تأخیر آنها بحث می شود.
8 ـ موادّ سازنده محتوای سخن :
الف ـ اشرف موادّ : آیات و روایات و سیره معصومین علیهم السلام
ب ـ سایر موادّ :
1 : نمونه عینی و واقعیت خارجی : داستان، تاریخ، سیره بزرگان؛ حکایت، مثال عینی، مثال فرضی، لطیفه و آمار
2 : عبارات خاص : نقل قول بزرگان، ضرب المثل، شعر، سخنان حکمت آمیز و نغز، و جملات ویژه { که مانند تیزر تبلیغاتی هر چند دقیقه در بین سخنرانی تکرار می شود } مثل آیه فَبِاَیِّ آلاءِ رَبّکُما تُکَذِّبان که در سوره الرحمن تکرار شده است و در ذهن مخاطب این پیام سوره را ماندگار کرده است.